ભારતમાં સિનેમા-ટીવીનું ભવિષ્ય : 1000 સિનેમાહોલ બંધ થઈ શકે છે; 3 વર્ષમાં OTT પર 50 કરોડ સબ્સક્રાઇબર્સ હશે

ક્યારેક 24 આવતી હતી ટીવીની TRP, હવે 4 પણ નથી આવી રહી, ‘KBC- બિગ બોસ- ધ કપિલ શર્મા શો’ પણ નથી જોઈ રહ્યા લોકો

દિપાલી પોરવાલ કાનપુરની રહેવાસી છે. તે કહે છે કે જ્યારે મારી પાસે ફ્રી ટાઇમ હોય છે ત્યારે હું મારી ટીવી સિરિયલો જોઉં છું. ક્યારેક ઓટો રિક્ષામાં અથવા તો ક્યારેક જમવાના ટેબલ પર. ઘણી વખત તોએવું બન્યું છે કે મારી સામે ટીવી ચાલી રહ્યું છે અને હું મોબાઇલ પર આગળની વાર્તાને જોવા લાગુ છું, કારણ કે મોબાઇલ પર બીજા દિવસેનો એપિસોડ પણ આવી જાય છે.

રોહિત મિશ્રા રાયબરેલીના રેહેવાસી છે. કહેવાય છે કે તેણે છ મહિનાથી પોતાનું ટીવી રિચાર્જ કર્યું નથી. બિહારની ચૂંટણી, આઈપીએલ, ભારત ઓસ્ટ્રેલિયા ક્રિકેટ સિરીઝ હવે તે લેપટોપઅને મોબાઈલમાં જોઈ રહ્યા છીએ. તેઓ મોટાભાગે શુક્રવારે સિનેમાઘરમાં નવી રિલીઝ મૂવીઝ જુએ છે. તેને ફિલ્મો પર લખવાનું અને વાત કરવાનું પસંદ છે. તેથી તેઓ હજી પણ ફિલ્મો માટે ફક્ત સિનેમાઘરમાં જ જશે. પરંતુ એક શરત છે, જો ફિલ્મો સિનેમાઘરો અને OTT (ઓવર ધ ટોપ) પર એક સાથે રિલીઝ કરવામાં આવે તો તે એક-બે ફિલ્મો માટે સિનેમાઘરમાં જશે.

આ બંને બાબતો ડિસેમ્બર 2020ની છે. ઓટીટી પર આ બાબતની એક વાત 2020ના ફેબ્રુઆરીમાં થઈ હતી. મેં મારી એક ન્યૂઝ હેડલાઇન્સમાં OTT લખ્યું. આ બાબતે મારા એક સાથીને ગુસ્સો આવ્યો, કહ્યું- લોકો OTTને સમજતા નથી, આ શું છે? મેં કહ્યું, ઓવર ધ ટોપ, ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ. તે કહેવા લાગી, દરેક તમારા જેવું પત્રકારિતા થોડું કરે છે. મેં કહ્યું, તમે મોબાઈલ પર બિગ બોસ, કેબીસી જુઓ છો? તો કહ્યું- હા. પૂછ્યું કેવી રીતે? કહ્યું- એપ્લિકેશન છે મારા મોબાઇલમાં. મેં કહ્યું – આ જ છે OTT.

હાલમાં જ તેની સાથે OTT પર ફરી વાત કરવામાં આવી હતી. કહ્યું – કાર ડ્રાઈવ કરીને જાઓ, પેટ્રોલ ખર્ચ, પાર્કિંગના રૂપિયા, 300ની ટિકિટ, પોપકોર્ન એક મૂવી પર 1500નો ખર્ચ થાય. એટલા માં તો OTTપર બોલિવૂડ-હોલીવુડની કેટલીયે ફિલ્મો જોઈ લવ. તે પણ રજાઇમાં બેસીને અને પોતાની બનાવેલી ચા ની ચૂસકી લેતા લેતા.

હું ઊભો રહ્યો, જમીન ચાલવા લાગી…
દીપાલી પોરવાલ, રોહિત મિશ્રા અને સાથી મહિલા પત્રકારોએ ટીવી, સિનેમા જોવાનું બંધ કર્યું નથી, ટેવ બદલી નાખી છે. હવે, આ ટેવના ચક્કરમાં શું-શું થઈ રહ્યું છે. ચાલો આપણે તેની તપાસ કરીએ …

2012-13માં જ ઓટીટી પ્લેટફોર્મ “ડિટ્ટો ટીવી’, ‘ઇરોજ નાઉ’, ‘સ્પુલ’, ‘બિગફ્લિક્સ’, ‘સોની લિવ’ લોન્ચ થઈ ગયા છે. તે વર્ષે આઈપીએલ પણ ઓટીટી પ્લેટફોર્મ ‘નેક્સજીટીવી’ પર લાઈવ થઈ હતી. પરંતુ, ભારતના સામાન્ય દર્શકોએ ‘આઈપીએલ’, ‘સેક્રેડ ગેમ્સ’ અને ‘મિર્જાપુર’ માટે ઓટીટી પ્લેટફોર્મ ડાઉનલોડ કર્યું. જ્યારે ડાઉનલોડ કરી લીધું તો સુશાંતસિંહ રાજપુતની છેલ્લી ફિલ્મ ‘દિલ બેચારા’ ને 7.5 કરોડથી વધુ લોકોએ જોઈ.

હિન્દી ઉપરાંત મરાઠી, તમિલ, તેલુગુ, બંગાળી, પંજાબી સહિત બીજી પ્રદેશિક ભાષાઓમાં વીડિયો સ્ટ્રીમિંગ, મ્યુઝિક, પોડકાસ્ટ વાળા 95થી વધુ OTT પ્લેટફોર્મ લોન્ચ થઈ ચૂક્યા છે. પણ ‘હુલુ’ હજી ભારત નથી આવ્યું. પરંતુ ભારતના દર્શકો તેને ડીએનએસ, વીપીએનનો યુક્તિ અજમાવીને ચોરીથી જોઈ રહ્યા છે.

ટીવી અને ફિલ્મના વેપાર વિશ્લેષક સલીલ કુમાર અન્ડ કહે છે કે ટીવીની TRP સંપૂર્ણ નાશ પામી ગઈ છે. અમિતાભ બચ્ચન-આયુષ્માન ખુરાના, આલિયા ભટ્ટ, અક્ષય કુમાર, વરૂણ ધવનની પોતાની ફિલ્મો OTT પર લાવી રહ્યા છે. એટલે કે, દરેક વ્યક્તિએ ભવિષ્ય સમજી લીધું છે. હવે OTT એકમાત્ર પસંદગી છે.

કિતની હસરત હૈ હમે, તુમસે દિલ લગાને કી…
કેપીએમજીના એક રિપોર્ટમાં એવો અંદાજ લગાવવામાં આવ્યો હતો કે 2023 સુધીમાં ભારતમાં OTT પરના વીડિયોના સબ્સ્ક્રાઇબર્સ 500 કરોડથી વધુ થઈ જશે. વરિષ્ઠ ફિલ્મ પત્રકાર અજય બ્રહ્માત્મજ એવું કહે છે કે ભારતમાં કુલ એટલા જ સિનેમાઘરો છે કે બાહુબલી જેવી ફિલ્મને લગભગ 5 કરોડ લોકોએ સિનેમાઘરમાં જોઈ હતી.

ટ્રેડ એનાલિસ્ટ જહવે છે કે, અત્યાર સુધી પ્રચાર માટે આવનાર 100 રૂપિયામાંથી 60 રૂપિયા ટીવી, 30 રૂપિયા ડિઝિટલ અને 10 રૂપિયા આમ-તેમ જતાં હતા. પરંતુ, આગામી ત્રણ વર્ષમાં આ આંકડા ઉલટા પડનારા છે. ડિઝિટલ એટલે કે OTT પર પ્રચાર માટે 60 ટકા રૂપિયા આવશે. મોટા મોટા સ્ટાર OTT પર પોતાની ફીલ્મોના પ્રચાર માટે જશે.

3 વર્ષ પછી OTTનું માર્કેટ આશરે 12 હજાર કરોડનું થશે
પીડબ્લ્યુસીના રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે ભારતમાં OTTનું માર્કેટ વર્ષ 2018માં માત્ર 4,464 કરોડનું હતુ. 2023માં 11,976 કરોડ રૂપિયાનું થઈ જશે. સીધો જ અર્થ છે કે નિર્માતાઓએ OTTની માગને સમજવી પડશે અથવા તેઓ ઈન્ડસ્ટ્રીની બહાર થવા લાગશે. સલિલ કુમાર ઉંડ સીધુ કહે છે કહે છે કે આવનારા દિવસોમાં સિનેમા અને ટીવીના ઘણા દુકાનદારોની દુકાન બંધ થવાની છે

બીજી તરફ જે પ્રકારના કેબીસી અને બિગ બોસની ટીઆરપી સતત નીચે જય રહી છે, ટીવી પ્રોડ્યુસર તેને વધુ દિવસો સુધી નાખી ખેંચી શકે. એવું પણ થઈ શકે છે કે શો થી થઈ રહેલ નુકશાનનું ભરપાઈ સલમાનખાન અને અમિતાભ બચ્ચનને હટાવીને કરવામાં આવે. તેની પાછળનું સીધું જ કારણ લોકોનું OTT તરફ આગળ વધવું છે.

અજય બ્રહ્માત્મજનું માનવું છે કે લોકોએ મોબાઇલ પર સિનેમા જોવાની શરૂઆત કરી દીધી છે. અનેક દિવસે મૂવીઝ લીક થવાના અહેવાલો આવતા હતા. થિયેટરો પહેલેથી જ બંધ થઈ રહ્યા હતા. જ્યારે હું પટણામાં રહેતો હતો, તો ત્યાં 20 થી વધુ સિનેમાઘર હતા. હવે થોડા જ ચારથી પાંચ બચ્યા છે. ભૂતકાળમાં, હૈદરાબાદ અને ઘણા સ્થળોએ સિંગલ સ્ક્રીન સિનેમા હોલ ઝડપથી બંધ થવાના સમાચાર મળ્યા છે. આગામી બે વર્ષમાં 1000થી વધુ થિયેટરો બંધ થવાની સંભાવના છે.

ચુરા લિયા હૈ તુમાને જો દિલ કો, નજર નહીં ચુરાના સનમ…

માર્કેટ રિસર્ચવાળી ઘણી કંપનીઓના સર્વેક્ષણો અને વેપાર વિશ્લેષકો OTTના વખાણ કરી રહ્યા છે. પરંતુ વરિષ્ઠ પત્રકાર દિનેશ શ્રીનેટ કહે છે, ‘ઓટીટીએ સમગ્ર તાકાત વધુને વધુ લોકો સુધી પહોંચવા લગાવી દીધી છે. પુષ્કળ પ્રયોગો થઈ રહ્યા છે. પરંતુ યાદ રહેનારા કન્ટેન્ટ હજી નથી બની રહ્યા. વરિષ્ઠ ફિલ્મ પત્રકાર અનુપમા ચોપરા કહે છે કે ઓટીટીના કારણે લોકોના દિમાગમાં ઘર કરી ગયેલું સિનેમા ખોવાઈ રહ્યુ છે. લોકો તેમની પોતાની સગવડ પ્રમાણે ભાગ મુજબ પણ ફિલ્મો જોઈ રહ્યા છે.

ઓટીટી પ્લેટફોર્મ પરથી ચર્ચા કરનાર અભિનેતા અમોલ પારાશર કહે છે કે અહીં કોઈને પણ બતાવવા માટે દબાણ કરી શકાય નહીં. જ્યારે સામગ્રી મજબૂત હોય ત્યારે જ લોકો આખું જોશે. નહીં તો ઓડિયન્સ અડધેથી જ બંધ કરીને આગળ વધી જશે.

આવી સ્થિતિમાં ઓટીટીનો સૌથી મોટો પડકાર એ છે કે સિનેપ્રેમીઓની થાળીમાં વિવિધ વાનગીઓ પીરસવી અને શ્રેષ્ઠ સ્વાદ પર ધ્યાન આપે. જો કે, હવે OTT પર ત્રણ વિશેષ પ્રકારોના કન્ટેન્ટ છે. પ્રથમ, દુનિયાભર્મ બનેલા પૂર્વ નિર્મિત ટીવી શો, વેબ શો, ફિલ્મો. તેનું ડબિંગ કરીને વિવિધ ભાષાઓમાં બતાવવામાં આવે છે. બીજું, તેમાં ઓરિજિનલ્સ, તેમાં નવી ફિલ્મો અને નવા શો બનાવવામાં આવી રહ્યા છે. ત્રીજું, સંગીત અને પોડકાસ્ટ.

રૂપિયા વસૂલ શો
OTT પ્લેટફોર્મની આવકનો મુખ્ય સ્રોત સબ્સ્ક્રિપ્શનથી આવનાર રૂપિયા છે. આ સિવાય વીડિયોની વચ્ચે જાહેરાતો બતાવીને રૂપિયા કમાઈ શકાય છે. સબ્સ્ક્રિપ્શન્સ લીધા પછી વિવિધ સમયમાં એક કરતા વધારે વ્યક્તિ તેનો ઉપયોગ કરે છે. ઘણી સબ્સ્ક્રિપ્શન યોજનાઓ એવી છે જેને લોકો મિત્રો સાથે મળીને પણ લે છે. લોકો પાસેથી મળનારા રૂપિયાથી પોતાના માટે સર્વર પર સ્પેસ ખરીદે છે. આ સિવાય તે જેની પાસેથી તે કન્ટેન્ટ ખરીદે છે તેને રૂપિયા આપે છે. વચ્ચે એવા અહેવાલો આવ્યા હતા કે રણવીર સિંહ અને દીપિકા પાદુકોણ સ્ટારર ફિલ્મ 83ને ખરીદવા માટે OTT 100 કરોડ સુધી પણ આપવા તૈયાર હતુ.

કોરોના ઓટીટી માટે પોઝિટિવ છે
ઇરોજ નાઉના સીઇઓ અલી હુસૈન કહે છે કે અમને અચાનક આટલા બધા યુઝર્સના આવવાનો અંદાજો લગાવ્યો ન હતો. અમે એટલા વધારાની અપેક્ષા 2022ના છેલ્લા મહિના સુધી રાખી હતી, એટલા લોકો 2020 પૂર્ણ થયા પહેલા જ મળી ગયા. અમે આશા રાખીએ છીએ કે આમાં વધુ વધારો થાય.

આજા મેરી ગાડી મેં બેઠ જા…
OTTઆ દિવસોમાં હિન્દી, અંગ્રેજી કરતાં વધુ ભારતની પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં વિષયવસ્તુ આપવા પર ભાર મૂકે છે. હાલમાં મુખ્ય રૂપે લગભગ 40 વીડિયો સ્ટ્રીમિંગ સાથે OTT પ્લેટફોર્મમાં 35 જેટલીપ્રાદેશિક ભાષાઓ સાથે સામગ્રી પ્રદાન કરી રહ્યું છે.

લોકડાઉન દરમિયાન અનેક નોકરીઓ ગઈ છે, સેલેરી પણ કાપવામાં આવી છે. તે નોકરિયાત લોકો પાંચ- છ દિવસના કામનો થાક દૂર કરવા માટે સિનેમાઘર જતાં હતા, તેમની સંખ્યા પણ ઓછી થઈ ગય છે. OTT એ DTHને લગભગ તો સમાપ્ત થવાના કિનારે ધકેલી દીધું છે. એવામાં આગામી દિવસોમાં OTT એન્ટરટેનમેન્ટ વિશ્વનો સૌથી શક્તિશાળી ખેલાડી બનવા જઈ રહ્યુ છે.