સીકરના 150 વર્ષ જૂના લાડુનો કરોડોનો કારોબાર:આજે પણ લાકડાની ભઠ્ઠી પર તૈયાર થાય છે લાડું, સ્વાદ એવો કે પૂર્વ ઉપરાષ્ટ્રપતિ પણ ચાહક બન્યા હતા

મીઠા પાણીથી મીઠી ડુંગળી ઉગાવનાર રાજસ્થાનનું સીકર શહેર સ્વાદની દુનિયામાં પણ ખાસ ઓળખ ધરાવે છે. અહીંની એક વાનગી 150 વર્ષથી પણ વધુ જુની છે. તેની ક્વોલિટી અને સ્વાદ આજે પણ એવો જ છે. એમ તો તમે ઘણા શહેરોમાં લાડુ ચાખ્યા હશે પરંતુ દેશી ઘીમાં તૈયાર થનારા સીકરના લાડુંનો સ્વાદ તમે કદાચ ભૂલી નહી શકો. ભૂતપૂર્વ ઉપરાષ્ટ્રપતિ ભૈરોસિંહ શેખાવત જ્યારે ત્રણ વખત સુધી રાજસ્થાનના CM હતા ત્યારે તેમના શપથ ગ્રહણ સમારોહમાં અહીંથી જ લાડુ મોકલવામાં આવતા હતા.

રાજાઓના સમયથી શુભ કાર્યમાં લાડુ વહેંચવાની પ્રથા ચાલી આવે છે. તે સમયે મીઠાઈઓમાં બહુ વૈવિધ્ય ન હતું. અહીંનો ગીનોડિયા અગ્રવાલ પરિવાર હલવાઈનું કામ કરતો હતો. લગભગ 150 વર્ષ પહેલા લાડુરામ ગીનોડિયાએ પ્રથમ વખત લાડુ બનાવવાનું કામ શરૂ કર્યું હતું. દેશી ઘીમાં બૂંદીની સારી રીતે શેકેલી અને સંતુલિત મીઠાશમાં હાથ વડે તૈયાર કરાયેલા લાડુનો સ્વાદ લોકોની જીભ પર ચઢવા લાગ્યો. લાડુરામ બ્રાન્ડ બની ગયો. બાદમાં મૂળજી બોહરા અને ગોવર્ધનજી દીક્ષિતે પણ લાડુ બનાવવાની આ પરંપરાને આગળ ધપાવી. આજે, સીકરમાં 100 થી વધુ મીઠાઈની દુકાનો પર લાડુ તૈયાર કરવામાં આવે છે.

સવામણી માટે પ્રસિદ્ધ છે લાડુ
ખાટુશ્યામ જી મંદિર, જીન માતા મંદિર, હર્ષનાથનું મંદિર સીકર જિલ્લાના પ્રખ્યાત મંદિરો છે. ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર, હરિયાણાથી લઈને અનેક રાજ્યોમાં તેમના ભક્તો છે. મંદિરની મુલાકાત લેતા ભક્તો તેમના વ્રતની પૂર્ણાહુતિ પર સવામણી (50 કિલો લાડુનો પ્રસાદ) લાડુ ચઢાવે છે. હલવાઈ પવન કુમાર દીક્ષિતે જણાવ્યું કે ખાટુ શ્યામના મેળામાં પણ લાડુની ખાસ માંગ રહે છે. દૂર દૂરથી આવતા લોકો ખાટુમાં સવામણી માટે ઘણા દિવસો અગાઉથી બુકિંગ કરાવી લે છે.

સીકરના ઈતિહાસકાર મહાવીર પુરોહિતે જણાવ્યું કે અહીંના લાડુ મશીનથી બનાવવામાં આવતા નથી. હલવાઈ ભઠ્ઠીઓ પર પરંપરાગત રીતે બૂંદી તૈયાર કરે છે. પછી હાથ વડે લાડુ તૈયાર કરે છે. દેશી ઘીમાં તૈયાર કરવામાં આવતું હોવાથી તેનો સ્વાદ ઉત્તમ હોય છે. પૂર્વ ઉપરાષ્ટ્રપતિ ભૈરો સિંહ શેખાવતને તેમના લાડુ ખૂબ જ પસંદ હતા. પહેલીવાર મુખ્યમંત્રી બન્યા બાદ જ્યારે તેઓ સીકર પહોંચ્યા તો લાડુથી તેમનું મોં મીઠુ કરાવ્યું હતું. જયપુરમાં તેમના શપથ ગ્રહણ સમારોહ માટે સીકરથી ખાસ લાડુ પણ મોકલવામાં આવ્યા હતા. આઝાદી પહેલા 1936માં જ્યારે લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી સીકર આવ્યા ત્યારે તેઓ પણ પોતાને લાડુનો સ્વાદ ચાખતા રોકી શક્યા ન હતા.

આવી રીતે તૈયાર થાય છે લાડુ
લાડુ બનાવવા માટે સૌપ્રથમ ચણાના લોટનું ખીરું તૈયાર કરો. આ ખીરાને લાંબા સમય સુધી હલાવવામાં આવે છે. આ પછી, લાકડા સળગાવવાની ભઠ્ઠી પર દેશી ઘીમાં બૂંદી તૈયાર કરવામાં આવે છે. બૂંદી સારી રીતે રાંધવામાં આવે છે. બૂંદીના બીજ મધ્યમ કદના હોય છે. આ સમય દરમિયાન ખાંડની ચાસણી તૈયાર કરવામાં આવે છે. હવે દેશી ઘીમાં પકાવવામાં આવતી બૂંદીને તેમાં પલાળવામાં આવે છે. ખાંડની ચાસણીમાં નરમ પડ્યા પછી, બુંદીમાં એલચી અને મગસ (તરબૂચના દાણા) મિક્સ કરો. આ પછી કારીગરો હાથ વડે બૂંદીના લાડુ તૈયાર કરે છે. ક્યારેક લીલી અને લાલ બુંદી પણ લાડુમાં ઉમેરવામાં આવે છે.

સીકરના હલવાઈ પવન કુમાર દીક્ષિત કહે છે કે લગભગ 100 વર્ષ પહેલા તેમના પિતા ગોવર્ધનના દાદા રામેશ્વર લાલજીએ લાડુ બનાવવાનું કામ શરૂ કર્યું હતું. આજે તેમનો પરિવાર 6 પેઢીઓથી લાડુ બનાવવાનું કામ કરે છે. લાડુની ગુણવત્તામાં કોઈ બાંધછોડ નહીં કરવામાં આવતી. દીક્ષિત જીના લાડુ પોતાનામાં એક બ્રાન્ડ છે. પવન કુમાર દીક્ષિત કહે છે કે તેઓ હજુ પણ લાડુ બનાવવા માટે લાકડાની ભઠ્ઠીનો ઉપયોગ કરે છે. લાડુ કે બૂંદી બનાવવા માટે ગેસની ભઠ્ઠીનો ઉપયોગ થતો નથી. આ જ કારણ છે કે તેમના લાડુમાં જુનો સ્વાદ હજુ પણ અકબંધ છે.

લાડુ માટે પ્રખ્યાત લાડુરામ જીની દુકાન સાંકડી ગલીઓમાં છે, પરંતુ લોકો સરનામું પૂછીને તેમની દુકાને પહોંચી જાય છે. હલવાઈ ગૌતમ જણાવે છે કે તે તેમના પરદાદા લાડુરામ હતા જેમણે સીકરમાં લાડુ બનાવવાની શરૂઆત કરી હતી. તેમની 5મી પેઢી પણ આજે આ વ્યવસાય સાથે જોડાયેલી છે. એવો કોઈ રાજકારણી કે સેલિબ્રિટી નથી જે સીકર આવ્યો હોય અને લાડુરામનો લાડુ ન ચાખ્યો હોય. ગૌતમે જણાવ્યું કે તેમની જગ્યાએ દેશી ઘીમાંથી જ લાડુ બનાવવામાં આવે છે. આજે પણ લાડુમાં 150 વર્ષ જુનો સ્વાદ યથાવત છે. ખાટુ શ્યામ જીના મેળામાં તેમના લાડુની ખાસ માંગ રહે છે. ખાટુ શ્યામજીના મેળાની સાથે જ તેમની પાસે સવામણી માટે બુકિંગ આવવાનું શરૂ થઈ ગયું છે. આથી ખાટુમેળાની સાથે સાથે તેમના પર કામનું ભારણ વધવા લાગ્યું છે.

10 કરોડથી વધુ વાર્ષીક કારોબાર
સીકરમાં 100 થી વધુ મીઠાઈની દુકાનો પર ખાસ લાડુ તૈયાર કરવામાં આવે છે. આમાં 5 મોટી દુકાનો છે. મેળા અને તહેવારોની સિઝન દરમિયાન દરેક દુકાનનું સરેરાશ વેચાણ 10 ક્વિન્ટલ છે. તે જ સમયે, સામાન્ય દુકાનોમાં લાડુનું વેચાણ સરેરાશ 50 થી 100 કિલોની વચ્ચે છે. એક અંદાજ મુજબ એક મહિનામાં લગભગ 1 કરોડ લાડુ વેચાય છે. તે જ સમયે, વાર્ષીક ટર્નઓવર 10 કરોડથી વધુ છે. અહીંના કારીગરોને પણ લાડુની ખ્યાતિનો લાભ મળી રહ્યો છે. પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે 500 જેટલા લોકોને રોજગારી મળી રહી છે.